زعفران با توجه به نوع پاک کردن آن به انواع مختلفی تقسیم میشود. که هرکدام عطر و طعم متفاوتی دارد و کاربرد هر یک مختلف است. بهتر است نسبت به مصرفی که دارید بدانید چه نوعی از زعفران مناسب شما است. در خرید زعفران، شناخت انواع این ادویه پرکاربرد نقش مهمی دارد. بعضی از انوع زعفران برای صادرات مناسب هستند و بعضی از انواع آن برای مصرف خانگی بیشتر استفاده میشوند. بنابراین در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا انواع زعفران را به طور کامل توضیح دهیم.
انواع زعفران
- ریشه (خامه یا کنج)
- دسته (دخترپیچ)
- پوشال
- نگین
- سرگل
- نرمه (شکسته)
انواع زعفران و تفاوت آنها
زعفران ریشه (خامه)
شاید فکر کنید این قسمت از زعفران همان ریشه است که در خاک قرار میگیرد اما اینطور نیست. ریشه زعفران در واقع قسمت انتهایی کلاله زعفران است که به گل آن متصل میشود و رنگ سفیدی دارد.
ریشه زعفران اغلب خواص قسمت قرمز رنگ آن را دارد فقط قابلیت رنگدهی ندارد. بنابراین اگر می‌خواهید فقط از خواص درمانی زعفران استفاده کنید میتوانید ریشه آن را مصرف کنید. مسئول رنگدهی زعفران ماده ای به نام کروسین است که این ماده در ریشه قرار ندارد اما در کلاله یافت میشود. اگر می‌خواهید از خواص زعفران برای پوست و مو استفاده کنید و رنگ آن برایتان اهمیت ندارد میتوانید از ریشه زعفران استفاده کنید و فقط از خواص آن بهره ببرید.
زعفران دسته (دخترپیچ)
پایه ترین انواع زعفران نوع دسته یا دخترپیچ آن است. زمانی که زعفران خشک میشود تمام کلاله آن را که شامل ریشه و قسمت قرمز رنگ است جدا میکنند و به صورت دسته ای کنار هم قرار می‌دهند و آن را با نخ می‌بندند. به این صورت زعفران دخترپیچ آماده میشود.
قسمت سفید رنگ زعفران دخترپیچ بین ۳ تا ۵ میلیمتر است یعنی در زعفران دخترپیچ ۳۰ دصد ریشه وجود دارد و ۷۰ درصد کلاله است، از لحاظ درجه بندی ۴ است و کمترین قیمت را بین انواع دیگر زعفران دارد. رنگدهی این نوع زعفران بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ واحد است. در زعفران دخترپیچ امکان تقلب کمتر است زیرا قسمت ریشه و کلاله باهم قرار دارند.
زعفران پوشال
در زعفران پوشال، کلاله به همراه بخش کوچکی از خامه وجود دارد و چون قسمتی از خامه همراه کلاله است، امکان تقلب را کمتر میکند. در این نوع زعفران مقدار خامه حدودا ۳ میلیمتر است. به خاطر وجود کلاله، رنگدهی آن نسبت به دسته بیشتر است اما نسبت به زعفران سرگل کیفیت پایین تری دارد. زعفران پوشال حدودا بین ۱۷۰ تا ۲۵۰ واحد رنگدهی دارد.
سه نوع زعفران پوشال وجود دارد:
زعفران پوشال معمولی:
در زعفران پوشال معمولی قسمت خامه کمی زیادتر است و کلاله‌ها مقداری فرخوردگی دارند و زیاد مرتب نیستند. همینطور ضخامت نخ های زعفران کمتر از نوع قلمدار و قلمدار صادراتی است.
زعفران پوشال قلمدار:
در زعفران پوشال قلمدار خامه کمتر است و کلاله‌ها فر خوردگی ندارند و ضخیم‌تر هستند. اما ضخامت کلاله ها در زعفران پوشال قلمدار کمتر از زعفران پوشال قمدار صادراتی است.
زعفران پوشال قلمدار صادراتی:
زعفران پوشال قلمدار صادراتی در بین انواع زعفران پوشال بهترین نوع است. در این زعفران کلاله کمتر است، کلاله ها ضخیم تر هستند و کمتر فرخوردگی دارند.
زعفران نگین
یکی از لوکس‌ترین و بهترین نوع زعفران، زعفران نگین است. این نوع از زعفران رنگدهی بسیار بالایی دارد، کلاله‌ها شکسته نیستند، هر سه کلاله به هم متصل هستند و خامه هم وجود ندارد. بیشترین میزان رنگدهی برای زعفران نگین است و بین ۲۳۰ تا ۲۷۰ واحد رنگدهی دارد.
این ویژگی‌ها باعث شده است تا کشورهای خارجی اغلب خواستار این نوع زعفران باشند و زعفران نگین بیشتر از انواع دیگر آن صادرات میشود.
انواع مختلفی از زعفران نگین وجود دارد:
- زعفران نگین
- زعفران سوپر نگین
- زعفران نگین اتویی یا پِرِسی
زعفران نگین
در زعفران نگین فقط کلاله های قرمز زعفران وجود دارد و هیچ بخشی از ریشه در این زعفران نیست. کلاله ها ضخیم تر از زعفران پوشال هستند و فر خوردگی ندارند. رنگدهی و عطر و طعم این زعفران زیاد است.
زعفران سوپر نگین
زعفران سوپر نگین مشابه زعفران نگین است فقط تنها تفاوتی که با نگین دارد این است که کلاله‌ها ضخیم تر و درشت تر هستند. همچنین رنگ هیچ یک از آنها تیره نیست و قرمز روشن است.
زعفران سوپر نگین اتویی یا پِرِسی
در زعفران سوپر نگین اتویی یا پِرِسی کلاله ها به خاطر نحوه خشک شدن و فشاری که به آنها وارد میشود کاملا صاف هستند. به همین خاطر شکل زیبایی به خود میگیرند و برای صادرات مناسب هستند. زعفران سوپر نگین اتویی بهترین گزینه برای صادرات است و مشتری های خارجی اغلب این نوع را انتخاب میکنند.
زعفران سرگل
زعفران سرگل هیچ قسمتی از خامه را ندارد و رنگدهی و عطر آن بسیار بالا است. تفاوت آن با زعفران نگین در این است که کلاله‌ها کاملا از هم جدا هستند و مثل نوع نگین به هم متصل نیستند. زعفران سرگل نیز برای صادرات مناسب است و قیمت بالایی دارد. میزان رنگدهی زعفران سرگل بین ۲۱۰ تا ۲۶۰ واحد است. زعفران سرگل سه نوع سرگل ضعیف، سرگل معمولی و سرگل سوپر دارد
زعفران سرگل ضعیف:
در زعفران سرگل ضعیف فقط کلاله های قرمز زعفران وجود دارد و اصلا خامه ای در این زعفران یافت نمیشود. تفاوت آن با زعفران سرگل معمولی و زعفران سرگل سوپر در ضخامت و فر خوردگی کلاله است که در سرگل ضعیف این دو مورد پایین تر هستند.
زعفران سرگل معمولی:
زعفران سرگل معمولی نیز فقط کلاله دارد و خامه در آن حذف شده است و رنگدهی بالایی دارد و کلاله ها نسبت به زعفران سرگل ضعیف، ضخیم تر هستند.
زعفران سرگل سوپر:
زعفران سرگل سوپر شامل کلاله است و ریشه ندارد. کلاله ها نسبت به زعرفان سرگل ضعیف و معمولای ضخیم تر هستند و رنگدهی بالایی دارد. این نوع زعفران برای صادرات عالی است.
زعفران نگین و زعفران سرگل چه تفاوتی دارند؟
زعفران سرگل و نگین مرغوب‌ترین انواع زعفران هستند و برای صادرات نیز محبوب هستند و مورد استفاده قرار میگیرند. تفاوت زعفران نگین و سرگل شامل مبدأ تولید، کیفیت و قیمت آنها میشود. زعفران نگین اغلب به عنوان بهترین و با کیفیت‌ترین نوع زعفران شناخته میشود. این نوع زعفران از استان خراسان رضوی در ایران تولید میشود و دارای مشخصاتی نظیر رنگ قرمز تیره، عطر ممتاز و طعم تلخ شناخته میشود. نگین به دلیل شرایط جوی و خاکی مناسب منطقه خاص خراسان، از لحاظ کیفیت برتری بر سرگل دارد.
در مقابل، زعفران سرگل عموماً کیفیت کمتری نسبت به نگین دارد و در مناطق مختلفی تولید میشود، از جمله ایران، اسپانیا، و کشورهای دیگر. این نوع زعفران ممکن است رنگ و طعم کمتری نسبت به نگین داشته باشد و قیمت آن معمولاً کمتر از زعفران نگین است. با این حال، بسته به محل و شرایط کشت و برداشت، برخی از سرگل‌ها می‌توانند کیفیت قابل قبولی داشته باشند که می‌توانند به عنوان جایگزینی ارزان‌تر برای زعفران نگین مورد استفاده قرار گیرند. در نهایت، انتخاب بین زعفران نگین و زعفران سرگل بستگی به نیازها و استفاده‌های مختلفی دارد که مصرف‌کننده‌ها باید با مطالعه دقیق و درک ویژگی‌های هر نوع، تصمیم‌گیری کنند.
زعفران نرمه (شکسته)
زعفران نرمه (شکسته) در واقع کلاله و ریشه زعفران است که به هنگام جابه جای، هنگام برداشت یا پاک کردن خرد میشود و حالت نرمه به خود میگیرد. زعفران نرمه همان کلاله و ریشه زعفران است که خرد و شکسته شدند. این نوع زعفران رنگدهی متوسطی دارد و عطر و طعم آن خوب است و قیمت پایین تری نسبت به زعفران سرگل، نگین و پوشال دارد.
چگونه میتوان زعفران اصل را شناخت؟
تشخیص زعفران اصل یکی از مسائل مهم برای خریداران و مصرف‌کنندگان این ادویه ارزشمند است، زیرا زعفران یکی از گران‌ترین و پرمصرف‌ترین محصولات جهان محسوب میشود و تقلب در آن بسیار رایج است. یکی از روش‌های اصلی شناخت زعفران اصل، توجه به ظاهر آن است. زعفران اصل دارای رشته‌های باریک، بلند و یکنواخت با رنگ قرمز تیره است. علاوه بر این، رشته‌های زعفران نباید دارای حالت براقی یا چسبندگی باشند، چرا که این موارد می‌تواند نشان‌دهنده استفاده از مواد اضافی برای افزایش وزن یا ایجاد ظاهر بهتر باشد.
یکی دیگر از روش‌های تشخیص زعفران اصل، تست رنگدهی آن است. زعفران اصل زمانی که در آب گرم قرار میگیرد، به تدریج رنگ زرد یا طلایی زیبایی از خود آزاد میکند. اگر زعفران به سرعت رنگ قرمز یا نارنجی شدیدی را در آب سرد آزاد کند، احتمالاً تقلبی بوده و با مواد رنگی مصنوعی ترکیب شده است. همچنین، زعفران اصل به دلیل وجود ترکیبات خاصی مانند کروسین و پیکروکروسین، عطر و طعم ویژه‌ای دارد که به راحتی قابل تشخیص است.
استفاده از تست‌های شیمیایی ساده نیز می‌تواند به تشخیص زعفران اصل کمک کند. به عنوان مثال، با استفاده از جوش شیرین میتوان اصالت زعفران را بررسی کرد. اگر زعفران در محلول آب و جوش شیرین قرار گیرد و رنگ زرد روشن ایجاد کند، این نشان‌دهنده اصالت آن است. با این حال، برای تشخیص قطعی و مطمئن، بهترین روش استفاده از آزمایشگاه‌های معتبر و تخصصی است که می‌توانند تمام ویژگی‌های زعفران را به دقت بررسی و تأیید کنند.
سخن پایانی
امیدواریم بعد از خواندن این مقاله بتوانید انواع زعفران را بشناسید و تشخیص دهید تا در خرید زعفران بهتر تصمیم بگیرید و نوعی از آن که بیشتر مصرف میکنید را خریداری کنید.
در دنیای خوش رنگ زعفران متاسفانه افراد سودجو وجود دارند و زعفران تقلبی میفروشند، با اینکه ما در این مقاله انواع زعفران را کامل توضیح دادیم اما درمورد نحوه تشخیص زعفران اصل هم اطلاعات کسب کنید.
از این رو میتوانید مقاله ی "۵ راهکار ساده برای تشخیص زعفران اصل از تقلبی" را مطالعه کنید.
